Themis is een van de twaalf oorspronkelijke titanen in de Griekse mythologie en wordt vereerd als de titanide van de goddelijke orde en recht. Ze stond voor de gedragsregels die door de goden waren vastgesteld . Ze was de bewaker van de regels die het evenwicht in de wereld en onder de goden behouden. Denk hierbij aan de oorspronkelijke wetten van gerechtigheid en moraliteit, de regels van gastvrijheid (xenia), gedrag van bijeenkomsten en bestuur en welke offers aan de goden gegeven moesten worden. Themis had profetische gaven en zou de bewaakster zijn van het orakel van Delphi, die ze had gekregen van haar moeder Gaia. Ze gaf het orakel door aan haar zus Phoebe, die het op haar beurt weer doorgaf aan haar kleinzoon Apollo. Themis stond bekend als Zeus zijn tweede vrouw, met wie ze de godinnen van de seizoenen (de horen) en de godinnen van van het lot (de moirai) kreeg.
Themis blijft neutraal in de titanenstrijd
Themis is de dochter van de oergoden Ouranos (hemel) en Gaia (aarde) en de zus van Hyperion, Crius, Iapetus, Tethys, Phoebe, Rhea, Theia, Koios, Mnemosyne, Kronos en Okeanos. Themis speelde een bijzondere rol in de titanenstrijd, de oorlog tussen de titanen en de olympische goden. In tegenstelling tot veel van haar Titaan-broers en -zussen koos ze ervoor om niet deel te nemen aan de strijd tegen Zeus en de Olympiërs. Toen Zeus de titanen eenmaal overwonnen had, steunde Themis als titaan van recht en orde Zeus met het scheppen van zijn nieuwe orde, wat de Olympische goden zouden worden. Ze zou Zeus hebben geholpen met het vestigen van de olympische orde en het bestuur van de goden.
Themis wordt Zeus zijn tweede vrouw
Themis was niet alleen een belangrijke Titaan, maar ook een belangrijke metgezel van Zeus. Volgens de mythen was zij zijn tweede vrouw, na Metis, en hielp ze Zeus met haar wijsheid. Ze fungeerde als een goddelijke raadgeefster, adviseerde Zeus om rechtvaardige beslissingen te nemen en stond hem bij in het handhaven van de goddelijke orde. Samen met Zeus had Themis belangrijke dochters die belangrijke krachten en concepten in de wereld belichaamden:
- De Horen (ook wel de godinnen van de seizoenen of van orde en recht genoemd):
- Eunomia: de godin van goede orde en wetgeving
- Dikè: de godin van rechtvaardigheid en het menselijke recht
- Eirene: de godin van de vrede
- De Moiren (ook wel de schikgodinnen of godinnen van het lot genoemd):
- Klotho: de godin die het levensdraad van het leven spon
- Lachesis: de godin die bepaalde hoe lang een leven zou duren
- Atropos: de godin die de levensdraad afknipte en daarmee het einde van een leven bepaalde
Themis als orakel
Naast haar rol als godin van de orde en het recht stond Themis bekend om haar profetische gaven. Ze werd geassocieerd met het orakel van Delphi, het beroemdste en belangrijkste orakel van de Griekse wereld. Volgens sommige mythen was Themis de tweede orakel priesteres in Delphi. Gaia, haar moeder, zou de eerste zijn geweest. Themis zou het orakel vervolgens aan haar zus Phoibe hebben gegeven. Phoibe gaf het op haar beurt weer door aan haar kleinzoon Apollo, een van de Olympische goden en degene die onder andere god van de profetie en de orakels zou worden.
Mythen over Themis
Hoewel Themis zelf niet vaak in directe mythische verhalen voorkomt, zijn er twee mythen waarin ze een rol speelt en waar in terug te zien is dat ze Zeus voorzag van haar advies en profetische gaven.
- Het lot van Prometheus: In sommige versies van de mythe van Prometheus geeft Themis Zeus het advies om Prometheus te straffen nadat hij het vuur had gestolen en aan de mensen had gegeven. Dit benadrukt haar rol in het handhaven van goddelijke wetten, zelfs wanneer het een geliefde Titaan zoals Prometheus betreft
- De raad aan Zeus over Thetis: Volgens een andere mythe was het Themis die Zeus adviseerde om de zeenimf Thetisniet te trouwen, omdat haar zoon sterker dan zijn vader zou zijn. Dit voorkwam een potentieel gevaar voor Zeus zijn heerschappij. In plaats daarvan werd Thetis de vrouw van een sterfelijke held, Peleus, en ze baarde Achilles, de grote held van de Trojaanse Oorlog
Uitbeelding en attributen
Themis is in de Griekse mythologie de betekenis van rechtvaardigheid en orde. Ze was ook nauw verbonden met het concept van xenia, de heilige regel van gastvrijheid en respect voor vreemdelingen, die van groot belang was in de oude Griekse samenleving. Dankzij haar bleef de orde op zowel aarde als onder de goden bewaard. In tegenstelling tot veel van de Olympische goden, die soms onvoorspelbaar of impulsief waren, stond Themis voor stabiliteit en objectieve rechtvaardigheid. In de moderne cultuur wordt Themis vaak gezien als een vroege belichaming van Vrouwe Justitia, het symbool van rechtvaardigheid dat in veel gerechtshoven over de hele wereld wordt afgebeeld. Haar representaties met een weegschaal, zwaard en blinddoek vormen de basis voor het beeld van gerechtigheid dat in de westerse rechtstraditie belangrijk is geworden. De weegschaal vertegenwoordigt haar vermogen om eerlijk te oordelen en het evenwicht van de wet te behouden. Het zwaard staat voor haar autoriteit en haar vermogen om rechtvaardigheid af te dwingen. In latere artistieke voorstellingen, vooral in Romeinse tijden, werd Themis soms afgebeeld met een blinddoek, wat haar onpartijdigheid en objectiviteit symboliseert.