Beeldschoon, liefde, lust, genot, seksualiteit, passie en vruchtbaarheid zijn allemaal woorden waaraan Aphrodite gekoppeld wordt als godin. Hoe je haar ook verwoordt; bijna overal waar ze was, kwamen liefde, bedrog en jaloezie in het spel. Ze was getrouwd met Hephaistos, maar deed verre van moeite om trouw aan hem te blijven. Bijna geen van de mannelijke olympische goden heeft zijn handen van haar af kunnen houden, maar haar (niet zo) geheime verhouding met Ares is de bekendste. Ze was zeer geliefd onder de Griekse dichters; er zijn talloze mythes over haar bekend. Welke dichter schrijft er immers niet graag over de liefde? In verhalen en kunst wordt ze vaak vergezeld door een aantal van de Eroten. Het personage dat we hedendaags kennen als Cupido (Eros) was een van deze Eroten. In de Romeinse mythologie staat ze bekend als Venus.
Biografie Aphrodite
Geboorte van Aphrodite
Er gaan twee verhalen de ronde over de geboorte van Aphrodite. Volgens Homerus was ze geboren uit een affaire tussen Zeus en de titaan Dione. De Griekse dichter Hesiodus vertelt echter het bekendere verhaal. Volgens hem sneed Kronos tijdens de machtswisseling met Ouranos zijn geslachtsdeel eraf en gooide het in de zee. Het geslachtsdeel van Ouranos was van onsterfelijk vlees, waardoor die lange tijd met de stroming van de zee meeging. De zee zou worden bevrucht, waar vervolgens uit het zeeschuim Aphrodite zou zijn ontstaan. Ze zou volwassen, naakt uit het water zijn gekomen, gedragen door een schelp en mooier zijn dan wat alles of iedereen tot dan toe ooit had gezien.
Aphrodite trouwt met Hephaistos
Eenmaal op Olympus aangekomen zorgde Aphrodite voor nogal wat rumoer. Bijna alle goden hadden een oogje op haar, waardoor er spanningen tussen de goden ontstonden. Om dit te voorkomen besloot Zeus snel om Aphrodite uit te huwelijken aan Hephaistos. Er zijn twee verhalen waarom Zeus dit zou hebben gedaan. Het ene verhaal is dat Zeus Hephaistos Aphrodite snel met Hephaistos liet trouwen om ruzie tussen de goden te voorkomen. Het andere verhaal is dat Hephaistos, de god van smeedkunst, een gouden troon had gemaakt voor zijn moeder, Hera. Toen Hera er eenmaal op ging zitten, bond de stoel haar vast en kon ze er niet meer uitkomen. Hephaistos zou haar pas loslaten uit de stoel als hij met Aphrodite zou trouwen. Hoe je het ook wendt of keert; Aphrodite had zelf weinig inspraak met wie ze zou trouwen. Dat is vaak geen goed teken voor de start van een goed huwelijk, wat het uiteindelijk ook niet zou worden.
Aphrodite en Ares
Nadat Aphrodite met Hephaistos was getrouwd, zette ze al gauw haar zinnen op Ares, de god van de oorlog. Ze gingen een geheime verhouding met elkaar aan. De zonnegod Helios had dit echter opgemerkt en vertelde het door aan Hephaistos. Hierop besloot Hephaistos een speciaal gevaardigd net te plaatsen in het bed waarin ze de liefde met elkaar bedreven. De eerstvolgende keer dat Aphrodite en Ares het bed naakt met elkaar deelde, ving het net het nietsvermoedende stel en liet ze niet meer gaan. Om zout op de wond te strooien, nodigde Hephaistos alle goden uit om te kijken naar het schouwspel van Aphrodite en Ares, gevangen in het net, om ze uit te lachen. Niet elke god was hier echter van gediend; Hermes, Apollo en Poseidon kregen medelijden met Ares. Poseidon besloot zelfs om Hephaistos te betalen voor het vrijlaten van Ares. Uiteindelijk besloot Hephaistos wegens de verhouding te scheiden van Aphrodite, waardoor Ares en Aphrodite in het vervolg als onofficieel koppel door het leven gingen. Samen kregen ze vier kinderen: Phobos, Deimos, Adrestia, Harmonia en volgens latere mythen de Eroten Eros, Anteros en Himeros.
Aphrodite en Poseidon
Nadat Poseidon voor Ares was opgekomen was hij in een goed daglicht komen te staan bij Aphrodite. En andersom ook; nadat Poseidon Aphrodite naakt in het net had gezien kreeg hij ook weer een oogje op Aphrodite. Samen gingen ze een korte verhouding aan waar ze twee kinderen uit kregen, Rhodos en Herophilus.
Aphrodite en Hermes
De volgende die viel voor de charmes van Aphrodite was Hermes. Ook hij was, net als Poseidon, verliefd geworden nadat hij de naakte Aphrodite, gevangen in het net, had gezien. Hermes besloot hierop de hulp van Zeus in te schakelen, die een adelaar eropuit stuurde om een sandaal van Aphrodite te stelen. De adelaar wist de sandaal te stelen en om de sandaal terug te krijgen werd Aphrodite gedwongen om zich aan Hermes te onderwerpen. Samen zouden ze Hermaphroditus krijgen, een vrouwelijk figuur met een mannelijk geslachtsdeel. Het woord Hermafrodiet, wat we hedendaags nog steeds gebruiken, is van het verhaal van Hermaphroditus afgeleid.
Eros en Aphrodite
Volgens latere mythen was Eros (Cupido bij de Romeinen) de zoon van Aphrodite, terwijl eerdere mythen Eros als zoon van Chaos als oergod beschouwde. Hoe je het ook wendt of keert, Eros zou in veel verhalen als hulpje van Aphrodite dienen. Aphrodite zond Eros er vaak op uit om mensen verliefd te laten worden, maar ook om wraak te nemen of omdat ze jaloers was op een persoon (zoals het verhaal van Psyche).
Het ontstaan van de Trojaanse oorlog: Aphrodite tegenover Hera en Athena
De Trojaanse oorlog is een van de belangrijkste gebeurtenissen binnen de Griekse mythologie. De grondslag hiervan? Drie godinnen die ruziën over wie het mooiste was. Tijdens de bruiloft van Peleus en Thetis waren alle belangrijke goden uitgenodigd, behalve Eris, godin van de strijd en onenigheid. Daar was een goede reden voor, ze zorgde immers altijd voor onenigheid. Eris was boos dat ze niet was uitgenodigd, en kwam ongenodigd toch kortstondig op de bruiloft opdagen. Hier liet ze een gouden appel achter waarop ‘’voor de mooiste’’ was geschreven. Zowel Aphrodite, Hera en Athena achtten zichzelf de mooiste en vonden dat zij aanspraak op de appel maakte, waarop een ruzie tussen de drie godinnen ontstond. Zeus wou niet kiezen tussen zijn eigen vrouw Hera, zijn dochter Athena en de beeldschone Aphrodite. Daarom besloot hij om de Trojaanse prins Paris, die bekend stond om zijn altijd eerlijke oordeel, een eerlijk oordeel te laten geven over wie de mooiste van de drie godinnen was.Â
Bij Paris aangekomen gooiden de drie godinnen al hun charmes in de strijd. Hera beloofde Paris rijkdom en macht wanneer hij voor haar zou kiezen en Athena beloofde hem grote roem en wijsheid. Paris zwichtte echter voor Aphrodite die hem de liefde van de mooiste vrouw op aarde beloofde, Helena, die de vrouw was van Menelaus, koning van Sparta. Op aanraden van Aphrodite reisde Paris naar Sparta waar Aphrodite ervoor zorgde dat Helena verliefd werd op Paris. Hij nam haar mee terug naar Troje. Menelaus, woedend dat zijn vrouw van hem af was genomen, was uit op wraak en zou de Grieken achter zich scharen om Troje aan te vallen om zijn vrouw terug te krijgen. Hieruit zou vervolgens een strijd van tien jaar ontstaan, de Trojaanse oorlog.
Aphrodite onder de stervelingen
Liefde is een van de favoriete onderwerpen om verhalen over te schrijven. Enkele van deze liefdesverhalen, zoals het ontstaan van de Trojaanse oorlog, zorgden voor een significante verandering in het Griekse landschap. Soms werden steden verwoest voor liefde, maar liefde kon er ook voor zorgen dat er weer opnieuw gebouwd kon worden zoals bij het verhaal van Aphrodite en Anchises. Als godin van de liefde kwam Aphrodite veelvuldig voor in Griekse mythen en sagen als aanstichter van liefde, bedrog en jaloezie.
Hippolytus
Hippolytus was een jonge prins die alleen Artemis, de god van de jacht en kuisheid, aanbad. Hij aanbad Artemis zo erg dat die, net als Artemis, celibaat werd en Aphrodite, die het tegenovergestelde van celibaat is en liefde en vruchtbaarheid juist aanmoedigt, minachtte. Dit schoot in het verkeerde keelgat bij Aphrodite, waarop ze besloot wraak te nemen op Hippolytus. Ze liet Hippolytus stiefmoeder, Phaidra, verliefd worden op de jonge prins. Hippolytus wou echter niks weten van een relatie, laat staan met zijn stiefmoeder, waarop Phaidra uit liefdesverdriet besloot zichzelf van het leven te beroven. Ze liet een brief achter waarin ze Hippolytus valselijk beschuldigde haar verkracht te hebben en dat ze niet verder kon leven met dit schandaal. Hippolytus zijn vader, Theseus, zond uit woede zijn zoon de dood in door Poseidon, van wie hij drie gunsten had wegens een eerder voorval, een zeemonster op Hippolytus af te laten sturen die zijn paarden zo erg liet schrikken dat ze hem de dood in jagen.
Adonis
De koning van Cyprus, Cinyras, had een dochter, Myrrha, waarvan hij beweerde dat zij nog mooier was dan Aphrodite. Uit jaloezie en wraak zorgde Aphrodite er middels Eros voor dat Myrrha verliefd werd op haar vader. Terwijl haar vader dronken op bed lag, zou Myrrha met hem slapen zonder dat hij wist dat hij met zijn eigen dochter sliep. Cinyras kwam er uiteindelijk achter dat hij met zijn dochter had geslapen en wilde haar doden, waarop de inmiddels zwangere Myrrha besloot te vluchten. Ze vroegen de goden om haar te beschermen en die gehoorzaamde; ze werd veranderd in een mirreboom. Negen maanden later splitste de boom open en werd Adonis geboren.
Adonis zag er net zo mooi uit als zijn moeder en bij het zien van de baby was Aphrodite direct onder de indruk van hoe knap hij was. Aphrodite besloot Adonis bij Persephone af te geven zodat hij in de onderwereld zonder zorgen op kon groeien. Naarmate Adonis ouder werd, werd hij ook knapper en zowel Aphrodite als Persephone werden verliefd op de jonge Adonis. Aphrodite wilde Adonis terug hebben, maar Persephone weigerde hem terug te geven, waarop de twee goden ruzie kregen om Adonis. Om het conflict op te lossen besloot Zeus dat Adonis vier maanden bij Persephone moest zijn, vier maanden bij Aphrodite en vier maanden mocht doen wat hij wilde. De jonge Adonis was echter zo verliefd geworden op Aphrodite dat hij de overige vier maanden ook altijd samen met Aphrodite spendeerde. Ze zouden samen twee kinderen krijgen: Golgos en Beroe.
Adonis zou uiteindelijk in de armen van Aphrodite sterven door een wild zwijn dat hem doorboorde. Overal waar de bloedspetters van Adonis zich mengden in de grond zou de Anemoon bloem tevoorschijn komen. Volgens sommige verhalen zou Ares het wilde zwijn gestuurd hebben, omdat hij jaloers was op hoeveel tijd hij spendeerde met Aphrodite. Andere mythen zeggen dat Artemis het zwijn op Adonis afstuurde, als wraak op de dood Hippolytus.
Hippomenes en Atalante
Aphrodite liet mensen niet alleen verliefd worden uit wraak of jaloezie, maar hielp men simpelweg ook om liefde te vinden. Zo ook bij Atalante en Hippomenes. Atalante was een heldhaftige krijgster die eigenlijk niet wou trouwen. Nadat haar vader haar had gezegd dat ze moest trouwen besloot ze akkoord te gaan, onder de voorwaarde dat ze alleen zou trouwen met iemand die haar zou verslaan in een hardloopwedstrijd. Atalante versloeg iedereen die haar uitdaagde.
Hippomenes was verliefd geworden op Atalante, maar wist dat hij haar niet kon verslaan in een hardloopwedstrijd. Hierop besloot hij raad te vragen aan Aphrodite zodat hij Atalante haar liefde voor zich kon winnen. Aphrodite gaf hem drie onweerstaanbaar mooie gouden appels, die hij tijdens de race moest laten vallen. Ze vertelde hem dat Atalante afgeleid zou worden door hoe mooi de appels waren. Hippomenes deed dit en won hierdoor de race, waarop ze gelukkig met elkaar trouwden.
Hippomenes vergat Aphrodite echter te bedanken nadat ze getrouwd waren. Aphrodite was hier kwaad over en besloot Atalante en Hippomenes, toen ze in een tempel van Cybele verbleven, te overladen met lust waarop ze de liefde in de tempel bedreven. Cybele was hier zo boos over dat ze zowel Hippomenes als Atalante in een leeuw veranderde.
Pygmalion en Galatea
Veel verhalen waar de goden een rol in spelen, eindigen met een tragisch einde. Gelukkig zijn er ook verhalen die wel goed aflopen, zoals het verhaal van Pygmalion en Galatea. Pygmalion was een beeldhouwer die niets van vrouwen moest hebben. Jarenlang had hij verscheidene vrouwen zonden zien begaan, waardoor hij zelfs een afkeer voor vrouwen kreeg. Hij besloot zich volledig op zijn werk te storten en hield zich alleen nog bezig met het beeldhouwen. Hierdoor was hij zo goed geworden, dat hij uiteindelijk ivoren een beeld van een vrouw maakte die zo mooi was dat hij verliefd op het beeld werd. Hij praatte tegen het beeld, kuste het beeld, overlaadde het beeld met geschenken, juwelen en maakte zelfs een eigen bed voor haar. Het bleef echter een beeld, waardoor zijn liefde onbeantwoord bleef.
Toen Pygmalion op een dag bij een feestdag voor Aphrodite aanwezig was, besloot hij een offer aan Aphrodite te brengen en haar om een gunst te vragen. Hij durfde niet uit te spreken dat hij zijn werk tot leven zou willen zien, dus besloot hij te vragen om een vrouw die er precies zo uitzag als zijn ivoren beeld. Aphrodite begreep zijn wens en liet Pygmalion zien dat zij zijn wens zou vervullen door driemaal het vuur te laten flakkeren. Pygmalion ging naar huis toe, legde het beeld op het bed en gaf het beeld een kus, waarop het beeld in een menselijk lijf veranderde, wiens naam Galatea was. Samen zouden ze trouwen en een zoon krijgen: Paphos.
Het verhaal van Pygmalion is door de eeuwen heen op verschillende manieren teruggebracht door kunstenaars en schrijvers. Zo zijn er verschillende toneelstukken en musicals uit voortgekomen, zoals bijvoorbeeld de musical My Fair Lady. Nog bekender is het verhaal van Pinokkio, die ook geïnspireerd is op het verhaal van Pygmalion.
Medea
Een andere belangrijke mythe waar Aphrodite haar liefde laat gelden is het verhaal van Jason en Medea. Om het koningschap van zijn vader over te nemen werd Jason eropuit gezonden om het gouden vlies terug te brengen. Jason verzamelde zijn metgezellen, de Argonauten, bij elkaar en ging op reis. Hera, die Jason gezegend had op zijn avontuur, wist dat hij de hulp van Medea nodig zou hebben voor zijn avontuur. Daarop besloot ze Aphrodite te vragen om Medea verliefd te laten worden op Jason, zodat zij hem zou helpen het gouden vlies terug te brengen. Aphrodite honoreerde Hera’s verzoek en stuurde Eros eropuit om Medea verliefd te laten worden op Jason. Het resultaat was dat Medea, Jason en de Argonauten de opdrachten voltooiden en Jason en Medea zouden trouwen. Ze kregen twee kinderen. Het huwelijk zou uiteindelijk eindigen in een tragedie. Jason nam een andere vrouw om zijn politieke banden te versterken, waarop Medea Jason zijn nieuwe bruid, Creusa, en haar twee eigen kinderen vermoordde. Medea zou vervolgens gevlucht zijn naar Athene.
Anchises
Het verhaal van Anchises speelt in de Griekse mythologie een kleinere rol, maar zal uiteindelijk de basis vormen voor de Romeinse mythologie. Anchises was een Trojaanse prins en de neef van Hector en Paris. Volgens Homerus was Aphrodite de reden dat goden verliefd konden worden op stervelingen. Zeus, die regelmatig in de problemen kwam door zijn uitstapjes, was hier geïrriteerd door, waarop hij Aphrodite verliefd liet worden op Anchises. Aphrodite verhult zich in een menselijke gedaante en doet zich voor als een Frygische prinses en verleidt Anchises. Nadat ze samen het bed hebben gedeeld onthuld Aphrodite wie ze daadwerkelijk is, waarop ze Anchises gebied om hier met niemand ooit over te spreken. Aphrodite wordt zwanger en baart Anchises een zoon: Aeneas. Anchises, verbijsterd dat hij met de godin Aphrodite de lakens heeft gedeeld, zou later tegen andere opscheppen over zijn affaire. Zeus bestrafte hem door een bliksemschicht op hem af te sturen, waardoor hij voor de rest van zijn leven mank zal lopen.
Aeneas zou tijdens de Trojaanse oorlog nog een kleine rol van betekenis hebben. Tijdens de oorlog komt Aphrodite haar zoon meermaals te hulp, is hij een favoriet van Apollo en is zelfs Poseidon gunstig ten opzichte van hem, ondanks dat Poseidon normaal gesproken de Grieken steunde. De goden zouden uiteindelijk tweemaal zijn leven redden, voor een in de Griekse mythologie nog onbekende bestemming, tijdens een gevecht met Diomedes en een gevecht met Achilles. In de Romeinse mythologie zijn ze vervolgens voort gaan borduren op het verhaal van Aeneas en zou hij volgens de mythe Troje ontvluchten met zijn vader Anchises op zijn rug. Ze zouden naar Rome vluchten, waarop Aeneas zijn latere afstammelingen, Romulus en Remus, Rome zouden stichten.
Kinderen van Aphrodite
Dankzij al haar affaires met verschillende goden en mensen heeft Aphrodite meerdere kinderen op de wereld gezet. Hoewel sommige verhalen over meer kinderen spreken, gaan we er op deze website vanuit dat ze in totaal 16 kinderen had bij 7 verschillende mannen. Bij de eroten of de kinderen die ze met Dionysos zou hebben is niet met zekerheid te zeggen dat het haar kinderen zijn, omdat er verschillende verhalen de ronde doen over hoe zij zouden zijn ontstaan. Desondanks zijn ze opgenomen in het overzicht van haar kinderen hieronder.
Kenmerken Aphrodite
Beschrijving van de godin Aphrodite
Aphrodite wordt in veel verhalen omschreven als de mooiste vrouw ooit, liefdevol, vol met passie, lust, en seksualiteit. Ze wordt echter ook omschreven als jaloers, extreem ijdel, egocentrisch en sluw. De Grieken omschreven hun goden vaker met menselijke eigenschappen. Goden hadden, net als mensen, zowel goede als slechte eigenschappen. Aphrodite was hier geen uitzondering op.
Uitbeelding en attributen van Aphrodite
Waar Aphrodite in eerdere Griekse kunst altijd kledingstukken aan had, werd Aphrodite door de latere Grieken vaak naakt uitgebeeld. Ze werd vaak vergezeld door Eros, een appel, een spiegel of een duif. Rondom haar zijn vaak bloemen te vinden, doordat overal waar ze liep bloemen uit de grond schoten. Vaak met rozen, anemonen of narcissen. Ook zijn er veel schilderijen gemaakt waarbij Aphrodite uit het zeeschuim, gedragen door een zeeschelp, tevoorschijn komt.
Aanbidding van Aphrodite
Aphrodite kreeg ter verering van haar drie belangrijke epikleses (bijnamen) toegedicht. Dit waren Aphrodite Uranius (wat voor hemelse staat), Aphrodite Pandemos (voor alle mensen) en Aphrodite Euploia (voor de zeevaart). Ze werd dus om verschillende eigenschappen van haar vereerd, vaak afhankelijk van waar in Griekenland men woonde. Aphrodite Pandemos was echter haar meest voorkomende bijnaam en die werd dan ook het meest vereerd in de onder de Grieken. Op bepaalde plaatsen, voornamelijk op Cyprus, werd ook Aphrodisia gevierd, een feestdag ter ere van Aphrodite.