Okeanos was in de Griekse mythologie de titaan van de oceaan. De oude Grieken zagen hem niet als een persoon, maar zagen hem als een rivier zelf. In die tijd dachten de Grieken nog dat de wereld plat was en dat de gehele wereld omringd werd door een rivier; de okeanos. De rivier die de wereld omcirkelde werd als Okeanos zelf gezien. Later, in het hellenistische tijdperk, zouden de Grieken hem niet alleen meer als een rivier zien maar ook als een levende titaan. Hij zou in een paar mythen als een persoon in gedaante een kleine rol hebben gespeeld. Naast dat hij als de titaan van het water werd gezien, speelde Okeanos ook een belangrijke rol omtrent de hemellichamen. Hij zou ervoor zorgen dat de zon (Helios) en maan (Selene) elke dag uit zijn water kon rijzen en deze daar ook weer in kon zakken, Okeanos was de eerstgeborene van de twaalf oorspronkelijke titanen, geboren uit de verhouding tussen Ouranos en Gaia. Hij zou zich altijd neutraal hebben opgesteld; Okeanos hielp Kronos niet bij het omverwerpen van hun vader Ouranos en ook tijdens de titanenstrijd tussen Zeus en zijn olympische goden en Kronos en zijn titanen bleef hij neutraal. De titanide Thetys, tevens zijn zus, zou zijn vrouw worden. Ze kregen samen behoorlijk wat kinderen; 3000 mannelijke kinderen, de potamoi. Dit zouden allemaal riviergoden zijn. Daarnaast kregen ze ook 3000 vrouwelijke kinderen; de oceaniden. Dit waren waternimfen die het water waar zij woonden beschermden.
Biografie okeanos
Geboorte
Okeanos was de oudste van titanen, geboren uit de verhouding tussen Ouranos en Gaia. Zijn broers en zussen zijn Hyperion, Koios, Crius, Iapetus, Mnemosyne, Rhea, Tethys, Theia, Phoebe, Themis en Kronos. Op de dag dat Gaia aan haar kinderen hulp vroeg om hun vader, Ouranos, omver te werpen, hield Okeanos zich afzijdig. Hierdoor zou hij zich hebben afgezonderd ten opzichte van de andere titanen. Ook tijdens de titanenstrijd zou Okeanos zichzelf afzijdig hebben gehouden. Hierdoor zou Zeus, toen hij eenmaal als winnaar over de streep kwam, Okeanos niet in Tartaros gevangen hebben gezet. Okeanos mocht de macht over zijn rivier behouden.
Er zijn ook bronnen die melden dat Okeanos een kleine rol heeft gespeeld in de titanenstrijd. Zo zou hij volgens Hesiodos zijn Theogonia zijn dochter Styx en haar kinderen aan Zeus zijn zijde hebben laten vechten. Volgens Homerus zijn Ilias zou hij Hera hebben opgevangen en opgevoed ten tijde van de titanenstrijd.
Okeanos probeert Prometheus vrij te krijgen
In de Griekse tragedie Prometheus geboeid probeert Okeanos de vastgeketende Prometheus van advies en hulp te voorzien. Okeanos komt aan in een koets die wordt getrokken door een griffioen. Hij biedt Prometheus aan dat hij gaat praten met Zeus om hem vrij te laten. Prometheus is echter te trots om op het aanbod in te gaan en vertelt Okeanos dat hij niet hoeft in te grijpen, omdat dit zijn straf zou kunnen verergeren. Na dit te hebben gehoord, vertrekt Okeanos weer terug naar huis.
Kinderen van Okeanos en Tethys
Okeanos en Tethys hadden het maar druk samen. In totaal zouden ze samen 6000 kinderen krijgen. Hiervan waren 3000 mannelijk, de potamoi en 3000 vrouwelijk, de oceaniden. Het getal 3000 kwam niet zomaar uit de lucht vallen. De Grieken gebruikten 3000 vaker om ontelbaar aan te duiden. De potamoi werden riviergoden en de oceaniden werden waternimfen die het water waar zij woonde beschermden. Doordat ze zoveel kinderen hadden werden de meeste van hun kinderen niet benoemd. Toch waren er enkele kinderen die later nog een rol zouden spelen binnen andere mythen.
Bekende potamoi kinderen van Okeanos en Tethys zijn:
- Achelous: riviergod van de grootste rivier in Griekenland, de Achelous. Volgens sommige bronnen is hij de vader van de sirenen en zou hij met Herakles hebben geworsteld om de hand van Deianeira, die later de vrouw van Herakles zou worden
- Alpheüs: de riviergod van de Alpheüs, de grootste rivier op Peloponnesos. Herakles zou van de rivier gebruik hebben gemaakt om de stallen van Augias schoon te maken. In een andere mythe wordt Alpheüs verliefd op de nimf Arethusa, die voor hem vlucht. Hij blijft haar echter achtervolgen, waarop Artemis haar in een waterbron verandert. Uiteindelijk mengt Alpheüs zijn water met haar bron
- Scamander: een riviergod die beledigd zou zijn doordat Achilles zijn water vervuilde met Trojaanse lijken. Scamander probeert driemaal om Achilles te vermoorden, wat gelukt zou zijn als Hera, Athena en Hephaistos niet tussenbeide zouden zijn gekomen
- Asopus: een riviergod die twintig prachtige dochters op de wereld had gezet. Zo prachtig, dat Zeus een oogje op een van zijn dochters, Aegina, kreeg en haar ontvoerde. Asopus ging de strijd aan met Zeus om haar terug te krijgen maar werd teruggedrongen naar zijn rivier door een bliksemschicht van Zeus
Enkele bekende oceaniden die kinderen waren van Okeanos en Tethys:
- Metis: de eerste vrouw van Zeus. Ze zou Zeus het braakmiddel hebben gegeven waarmee hij Kronos al zijn kinderen liet uitspugen. Er wordt een profetie gedaan dat Metis een zoon zou baren die machtiger dan Zeus zou zijn. Nadat ze zwanger was, besloot Zeus haar daarom op te eten. Eenmaal in het hoofd van Zeus baart Metis nog steeds een dochter, Pallas Athena. Metis zou Zeus de rest van zijn leven van advies voorzien in zijn hoofd, waardoor Zeus een betere leider zou worden
- Eurynome: een van de oudste van de Oceaniden. In de standbeelden die van haar gemaakt zijn wordt ze afgebeeld als een zeemeermin. Ze was de derde vrouw van Zeus en zou met hem drie dochters, de gratiën (Kharites), krijgen. De gratiën zouden de godinnen van genade en schoonheid worden
- Doris: de vrouw van de zeegod Nereus. Samen zouden ze 50 kinderen krijgen: de nereïden. De nereïden zouden Poseidon vaak vergezellen en behulpzaam zijn naar zeelui
- Clymene: vrouw van de titaan Iapetus. Samen zouden ze vier kinderen krijgen die nog een belangrijke rol vervullen in de Griekse mythologie: Atlas, Prometheus, Epimetheus en Menoetius
- Perseïs: vrouw van de zonnegod, Helios. samen zouden ze twee kinderen krijgen: Circe en Aiethes. Volgens sommige bronnen zouden ze samen ook Pasiphaë krijgen, moeder van de Minotaurus
- Styx: de grote rivier van de onderwereld, in het rijk van Hades. Styx was de oudste van alle oceaniden. Met de titaan Pallas zouden ze vier kinderen krijgen: Zelus, Nikè, Kratos en Bia. Voordat een dode naar het dodenrijk kon gaan, moesten ze eerst met de veerman Charon de Styx overvaren.
Uitbeelding Okeanos
Door de oude Grieken werd Okeanos meestal afgebeeld als een god met stieren hoorns en de staart van een vis, een soort zeemeerman dus. Hier werd hij vaak samen met een vis en een slang afgebeeld. In het hellenistische tijdperk werd zijn gedaante ietwat veranderd; hier zou hij vaak afgebeeld worden met krabbenklauwen als hoorns en een slang, roeispaan of een school vissen naast zich.